၁၉၆၀ခုနှစ်ပိုင်းတွေမှာ အမေရိကန်နိုင်ငံနဲ့ အခြားနိုင်ငံပေါင်းများစွာက အမိန့်အာဏာတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် မေးခွန်းတွေ ထုတ်လာခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာ စိတ်ရောဂါအထူးကု ဆရာဝန် ချားလ်စ်ဟော့ဖလင်းနဲ့ အဖွဲ့ရဲ့ လေ့လာမှုကနေ စိတ်အနှောက်အယှက် ဖြစ်စရာကောင်းလှတဲ့ တွေ့ရှိချက် ထွက်လာခဲ့ပါတယ်။ အဲဒါက ဆေးရုံလို နေရာမျိုးမှာ လူတွေက အမိန့်အာဏာတွေကို ပြန်လှန်မေးခွန်း မထုတ်ဘူး ဆိုရင် သေစေတဲ့အထိ ဖြစ်နိုင်ကြောင်းပါ။
သူနာပြု ၂၂ ယောက်က ဘယ်သူမှန်း မသိတဲ့ ဆရာဝန်တစ်ယောက်ထံက၊ အက်စထရိုတန်လို့ ခေါ်တဲ့ ဘာမှန်းမသိတဲ့ ဆေးဝါးတစ်ခုကို၊ ပုံမှန်ပေးရမယ့် ပမာဏထက် နှစ်ဆ ပေးဖို့ ဖုန်းနဲ့ ညွှန်ကြားခြင်းခံခဲ့ကြပါတယ်။ ဆေးရုံရဲ့ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေ အရ ဆရာဝန် ဘယ်သူလဲ ဆိုတာ သိရင်တောင်၊ ခွင့်ပြုချက် မရှိတဲ့ ဆေးဝါးတွေကို ပုံမှန်ပမာဏလည်း ပေးခွင့် မရှိပါဘူး။ သို့ပေမဲ့ အဲဒီလို ဖုန်းနဲ့ ပြောတာကို သူနာပြု ၂၂ယောက်မှာ ၂၁ယောက်က လိုက်နာဆောင်ရွက်ခဲ့ကြပါတယ်။ အဲဒီဆေးဝါးက စမ်းသပ်ဖို့ သက်သက် လုပ်ထားတဲ့ဆေး ဖြစ်ပြီး၊ တကယ့်ဆေးအစစ် မဟုတ်တဲ့ အတွက် ဘယ်သူမှ အန္တရာယ် မရှိခဲ့ကြပါဘူး။ အဲဒီလေ့လာမှုရဲ့ ပိုစိတ်ဝင်စားစရာကောင်းတဲ့ အပိုင်းက အခြား သူနာပြု ၁၂ဦးနဲ့ သူနာပြု ကျောင်းသား၊ ကျောင်းသူ ၂၁ဦးကို အဲဒီအနေအထားကို ပြောပြပြီး သူတို့သာဆိုရင် ဘယ်လို လုပ်မလဲလို့ မေးခဲ့ပါတယ်။ သူနာပြုထဲက ၁၀ဦးနဲ့ ကျောင်းသား၊ ကျောင်းသူ ၂၁ဦး စလုံးက သူတို့ကို အဲဒီလိုပြောရင် ငြင်းမှာပဲလို့ ဆိုကြပါတယ်။ ရလဒ်ရဲ့ တစ်ဖက်က အလွန်အမင်း နာခံခြင်းနဲ့၊ ကျန်တစ်ဖက်က မိမိရဲ့ နာခံလွယ်မှု အနေအထားကို လျှော့တွက်ထားခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီနှစ်ခုရဲ့ ပေါင်းစပ်ခြင်းက အလွန်ကို အန္တရာယ် ရှိပါတယ်။
နာခံခြင်းသက်သက်က အမှား မရှိပါဘူး။ ဆရာဝန်ရဲ့ အမိန့်ကို နာခံခြင်းက ဘာမှ မမှားပါဘူး။ မှားတာက မေးခွန်းထုတ်ခြင်း မပြုဘဲ မျက်ကန်းနာခံခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒါက ဆေးလောက တစ်ခုတည်းမှာတင် အန္တရာယ် ရှိတာ မဟုတ်ပါဘူး။ ၂၀၀၀ခုနှစ်မှာ အာ့ဘရိဖ်နဲ့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေက လုပ်ငန်းခွင်မှာ နာခံလွယ်ခြင်းကနေ လူမျိုးရေး ခွဲခြားမှုတွေ ပေါ်ပေါက်လာနိုင်ကြောင်း လေ့လာတေ့ွရှိခဲ့ကြပါတယ်။ လေ့လာမှုမှာ အရောင်းမြှင့်တင်ရေး ကိုယ်စားလှယ်နေရာမှာ ခန့်မယ့်သူတွေကို စိစစ်ရွေးချယ်ပေးဖို့ ကောလိပ်ကျောင်းသူ၊ ကျောင်းသားတွေကို တာဝန်ပေးခဲ့ပါတယ်။ ကျောင်းသား၊ကျောင်းသူ တစ်ဝက်ထံကို ကုမ္ပဏီရဲ့ ဥက္ကဌထံကလို့ ယူဆရအောင် ရေးထားတဲ့ စာအတုတွေ ပေးခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီစာထဲမှာ ရွေးချယ်ခံရသူတွေက သူတို့နဲ့ ဝိသေသလက္ခဏာချင်းတူတဲ့ လူထုကိုပဲ ဦးတည်အရောင်းမြှင့်တင်ရမှာ ဖြစ်တဲ့အတွက်၊ လူနည်းစု အုပ်စုဝင်တွေကို မရွေးချယ်ဖို့ ပြောထားပါတယ်။ အဲဒီစာကို ရတဲ့ ကျောင်းသူ၊ကျောင်းသားတွေက၊ စာမရတဲ့ ကျောင်းသူ၊ကျောင်းသားတွေထက် လူမည်းတွေကို ရွေးချယ်တာ တစ်ဝက်မက လျော့နည်းခဲ့ပါတယ်။ ကျောင်းသူ၊ကျောင်းသားတွေ ဆိုတာ ပုံမှန်အားဖြင့် အမိန့်နာခံလွယ်လှတဲ့ အုပ်စုဝင်တွေ မဟုတ်ဘူးလို့ ယူဆခဲ့ကြပေမယ့် သက်ရောက်မှုက မြင်သာထင်ရှားပါတယ်။
နာခံလွယ်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ လေ့လာမှုတွေထဲမှာ နာမည်ကြီးလှတဲ့ သုတေသီက လူမှုရေးစိတ်ပညာရှင် စတန်လီမေလ်ဂရန် ဖြစ်ပါတယ်။ မေလ ၁၉၆၂ခုနှစ်မှာ မေလ်ဂရန်စမ်းသပ်မှုလို့ နာမည်ကြီးလာမယ့်၊ နာခံလွယ်မှုနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ စမ်းသပ်လေ့လာမှုကို ယေးလ်တက္ကသိုလ်ရဲ့ စမ်းသပ်ခန်းကြီးထဲမှာ စတင် ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ပါဝင်သူတွေက အသက် ၂၀နဲ့ ၅၀ ကြားမှာ ရှိတဲ့ အမျိုးသားတွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။ အမေရိကန်နိုင်ငံ၊ ကော်နက်တီကပ်ပြည်နယ်၊ ဂရိတ်တားနယူးဟဲဗင် ဒေသမှာ နေထိုင်ကြသူတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ကို သတင်းစာကနေ ကြော်ငြာပြီး ခေါ်သလို၊ တိုက်ရိုက် စာပို့ပြီး ပါဝင်ဖို့ အကြောင်းကြားတာမျိုးတွေလဲ လုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ပါဝင်သူတွေရဲ့ အလုပ်အကိုင်က ကော်ပိုရေးရှင်းရဲ့ ဥက္ကဌလို နေရာမျိုးကနေ ရေပိုက်ပြင်သမားအထိ ပါဝင်ပါတယ်။ ပညာအရည်အချင်းကလဲ မူလတန်း မအောင်သူတွေကနေ ပါရဂူဘွဲ့ ကျောင်းသားတွေ အထိ ပါပါတယ်။ ပါဝင်သူတွေကို စမ်းသပ်မှု ပြုလုပ်ရခြင်း အကြောင်းကို အမှန်အတိုင်း မပြောဘဲ မှတ်ဉာဏ်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ စိတ်ပညာ စမ်းသပ်မှု ဖြစ်တယ်လို့ မုသားသုံးခဲ့ပါတယ်။ သင်ကြားမှုနဲ့ သင်ယူမှုသီအိုရီတွေထဲက တစ်ခုက လူတွေကို အမှားလုပ်တိုင်း အပြစ်ပေးခြင်းက၊ မှန်ကန်စွာ သင်ယူမှုကို ဖြစ်စေနိုင်ကြောင်း၊ အဲဒီသီအိုရီကို အသုံးချတဲ့ ရိုးစင်းတဲ့ နည်းလမ်းက မိဘတွေက ကလေးတွေကို ရိုက်ခြင်း ဖြစ်ကြောင်း၊ လက်ရှိ စမ်းသပ်မှုမှာ အသက်အရွယ်၊ အလုပ်အကိုင် အမျိုးမျိုးက လူအချို့ကို ဆရာ၊ အချို့ကို ကျောင်းသား အဖြစ် နေရာချပြီး အပြစ်ပေးခြင်းက သင်ယူမှု အပေါ် သက်ရောက်ခြင်းတွေကို လေ့လာမှာ ဖြစ်ကြောင်း လှည့်စား ရှင်းပြခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီနောက်မှာ ဆရာနဲ့ ကျောင်းသား နေရာအတွက် မဲနှိုက်ပြီး ရွေးသလို ပြုလုပ်ပြပေမယ့်၊ စမ်းသပ်မှုမှာ ပါဝင်သူတွေ အားလုံးက ဆရာအဖြစ်သာ ပါဝင်ကြရပြီး၊ ကျောင်းသားက ငှားထားတဲ့ သရုပ်ဆောင် ဖြစ်ပါတယ်။
ဆရာအဖြစ် ပါဝင်ရမယ့် သူကို လျှပ်စစ်ရှော့ခ် ပေးရမယ့် စက်ကို ပြပြီး၊ ကျောင်းသားအဖြစ် သရုပ်ဆောင်သူရဲ့ လက်မှာ အဲဒီစက်နဲ့ ဆက်ထားတဲ့ အီလက်ထရုတ်(electrode)ကို တပ်ဆင်ပြခဲ့ပါတယ်။ ကျောင်းသားအဖြစ်သရုပ်ဆောင်သူက သူ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်နှစ်လောက်က နှလုံးရောဂါနဲ့ ဆေးရုံတက်ခဲ့ဖူးကြောင်း၊ ဒါပေမယ့် ဆိုးဆိုးရွားရွားတော့ မဟုတ်ကြောင်း ပြောပြပြီး ဒီလျှပ်စစ်ရှော့ခ်တွေက ဘယ်လောက် အန္တရာယ်ရှိနိုင်သလဲလို့ ဆရာအဖြစ်ပါဝင်သူ ရှေ့မှာ မေးပါတယ်။ သုတေသီအဖြစ် ပါဝင်သူက နာတော့နာမယ်၊ ဒါပေမယ့် အန္တရာယ် မရှိဘူးလို့ ပြန်ဖြေခဲ့ပါတယ်။ ကျောင်းသားကို အခန်းတစ်ခုထဲမှာ ထည့်ပိတ်ထားတာမို့ အပြင်ကနေ မမြင်ရပါဘူး။ ဆရာအဖြစ်ပါဝင်သူက အပြင်ကနေ စာလုံးအတွဲတွေကို ဖတ်ပြပြီး ကျောင်းသားကို အဲဒါတွေ မှတ်သားစေပါတယ်။ နောက်တစ်ကြိမ် ဆရာ ဖတ်ပြတဲ့ အချိန်မှာ အတွဲတွေရဲ့ တစ်ပိုင်းကိုပဲ ဖတ်ပြပြီး ကျန်တဲ့ အပိုင်းကို စကားလုံးလေးခုထဲက တစ်ခု ရွေးစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကျောင်းသားက ပေးထားတဲ့ ခလုတ်လေးခုကနေ အမှန်စာလုံးကို ရွေးပေးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဥပမာ - ပထမပိုင်းမှာ ဆရာက အပြာရောင် - မိန်းကလေး လို့ ဖတ်သွားပြီး၊ ဒုတိယပိုင်းမှာ ဆရာက အပြာရောင် - ယောက်ျားလေး၊ မိန်းကလေး၊ မြက်ခင်း၊ ဦးထုပ် စသဖြင့် ဖတ်သွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကျောင်းသားက အဖြေမှန်အတွက် နံပါတ်နှစ် ခလုတ်ကို နှိပ်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဖြေမှားတိုင်းမှာ ဆရာက သူသုံးမယ့် ဗို့အားကို ပါးစပ်ကပြော၊ အဲဒီဗို့အားခလုတ်ကို နှိပ်ပြီး ကျောင်းသားကို အပြစ်ပေးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ပထမဆုံး အကြိမ် မှားချိန်မှာ ၁၅ဗို့ စပေးပြီး၊ ထပ်မှားတိုင်း ဗို့အားတွေကို တိုးမြှင့်သွားရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
စမ်းသပ်မှုမှာ၊ ၁၀၅ဗို့လောက် ရောက်တဲ့ အချိန်တွေမှာ ကျောင်းသားအဖြစ်သရုပ်ဆောင်သူထံက အော်ဟစ်သံတွေကြောင့် ဆရာအဖြစ်ပါဝင်သူတွေက မသေမချာ ဖြစ်လာကြပါတယ်။ သို့ပေမယ့် သုတေသီက ဆက်လုပ်ပါလို့ ပြောရင် ဆက်လုပ်ကြပါတယ်။ ဗို့အား ၁၅၀မှာ ကျောင်းသားအဖြစ်သရုပ်ဆောင်သူထံက "ငါ့မှာ နှလုံးရောဂါ ရှိတယ်လို့ ပြောထားတယ် မဟုတ်လား။ အခု ငါ့နှလုံးက ငါ့ကို ဒုက္ခပေးနေပြီ၊ ဒီကနေ ပေးထွက်ပါတော့၊ ဒီစမ်းသပ်ချက်မှာ မပါချင်တော့ဘူး"ဆိုတဲ့ အော်သံ ထွက်လာပါတယ်။ အဲဒီလို အခြေအနေမှာ ဆရာ အဖြစ်ပါဝင်သူတွေထံက ဆက်မလုပ်ချင်တော့ဘူးလို့ ငြင်းပယ်မှုတွေ၊ မေးခွန်းထုတ်မှုတွေ ရှိလာပေမယ့် ဘေးက သုတေသီက ဆက်လုပ်ပါ၊ ဒီစမ်းသပ်ချက်မှာ သင် ဆက်လုပ်နေဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ ပြောရင် အများစုက ဆက်လုပ်ကြတာကို တွေ့ရပါတယ်။ အဲဒီစမ်းသပ်မှုမှာ ဆရာအဖြစ်ပါဝင်သူ ၅၀% က ကျောင်းသားအဖြစ်သရုပ်ဆောင်သူကို အမြင့်ဆုံး ဗို့အားဖြစ်တဲ့ ၄၅၀ဗို့ အထိ ပေးပြီး အပြစ်ပေးခဲ့ကြတယ်လို့ တွေ့ရပါတယ်။
စမ်းသပ်မှု ပြီးဆုံးချိန်မှာ ဆရာအဖြစ်ပါဝင်သူတွေကို စမ်းသပ်ခြင်းရဲ့ ရည်ရွယ်ချက် အစစ်အမှန်နဲ့ ဘယ်သူမှ ထိခိုက်မှု မရှိကြောင်းတွေကို ပြောပြပေးပါတယ်။ အလားတူ စမ်းသပ်ချက်ကို ကျောင်းသားအဖြစ် သရုပ်ဆောင်သူနဲ့ ဆရာအဖြစ် ပါဝင်သူတွေကို ခပ်နီးနီးမှာ ထားပြီး ဆောင်ရွက်ကြည့်တဲ့အခါ၊ သူတို့နှစ်ဦး ပိုမိုနီးကပ်စွာ ရှိနေခြင်း၊ တစ်ဦးကို တစ်ဦး မြင်နေရခြင်းတွေက၊ နာခံလွယ်မှုကို သိသာစွာ လျော့ကျသွားစေကြောင်း တွေ့ရပါတယ်။ ဒါ့အပြင် သုတေသီနဲ့ ဆရာအဖြစ်ပါဝင်သူတွေ နီးကပ်စွာ ရှိခြင်း၊ ဝေးကွာစွာ ရှိခြင်းတွေလဲ များစွာ သက်ရောက်ကြောင်း တွေ့ရှိရပါတယ်။ သုတေသီအဖြစ် ပါဝင်သူ အခန်းထဲမှာ လူကိုယ်တိုင် ရှိမနေဘဲ တယ်လီဖုန်းနဲ့ ညွှန်ကြားတာ၊ အသံသွင်းတိတ်ခွေနဲ့ ညွှန်ကြားတာတွေက နာခံလွယ်မှုတွေကို သိသာထင်ရှားစွာ ကျဆင်းစေခဲ့ပါတယ်။ ဆရာအဖြစ်ပါဝင်မယ့် သရုပ်ဆောင်တစ်ဦး၊ နှစ်ဦးကို ထပ်ဖြည့်ပြီး စမ်းသပ်ကြည့်တဲ့ အခါ၊ ဘေးမှာ ရှိနေတဲ့ အခြားဆရာတွေရဲ့ အပြုအမူတွေက စမ်းသပ်ခံ ဆရာရဲ့ အပြုအမူကို များစွာ သက်ရောက်မှု ရှိကြောင်း တွေ့ရှိရပါတယ်။ ယေးလ်တက္ကသိုလ်နဲ့ ဆက်စပ်မှုကို မသိစေဘဲ၊ အခြားတစ်နေရာမှာ စမ်းသပ်မှုကို ပြုလုပ်ကြည့်တော့လဲ နာခံမှု အတိုင်းအတာက ကွာခြားမှု မရှိဘူးလို့ တွေ့ရပါတယ်။
စတန်လီမေလ်ဂရန်ရဲ့ မိဘတွေက နိုင်ငံရွှေ့ပြောင်းလာရတဲ့ ဂျူးလူမျိုးတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ မေလ်ဂရန်က ဒီစမ်းသပ်ချက်ကို ဂျူးလူမျိုးတွေကို နာဇီတွေ အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်ခဲ့တဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေကို စဉ်းစားပြီး ဒီဇိုင်း ရေးဆွဲခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ ဒီစမ်းသပ်ချက်ရဲ့တွေ့ရှိချက်တွေ မထွက်ပေါ်ခင်ကာလက လူတွေကို အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှု ဆိုတာ ဂျာမန်လူမျိုးတွေသာ လုပ်နိုင်တဲ့ အလုပ်လို့ ထင်ခဲ့ကြပါတယ်။ မေလ်ဂရန်ရဲ့ စမ်းသပ်မှုမှာ အမေရိကန်လူမျိုးတွေထဲက အကြင်နာဆုံး နှလုံးသား ရှိသူတွေတောင် အခြားသူတွေ အပေါ်မှာ အလွန်ကို ရက်စက်တဲ့ အပြုအမူတွေကို အမိန့်အရ ပြုလုပ်နိုင်စွမ်း ရှိကြောင်း အံ့သြစွာ တွေ့ရှိခဲ့ကြပါတယ်။ ဂျာမနီနိုင်ငံမှာ ပုံတူ စမ်းသပ်မှု ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့အခါမှာ နာခံလွယ်မှု အနေအထားက မေလ်ဂရန်ရဲ့ တွေ့ရှိချက်နဲ့ မကွာခြားခဲ့ပါဘူး။
ဂျူးတွေကို အစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်ခဲ့တဲ့ တကယ့်အဖြစ်အပျက်နဲ့ စမ်းသပ်ခန်းထဲမှာ စမ်းသပ်မှုက အလွန် ကွာခြားတယ်ဆိုတာကို မေလ်ဂရန်က သတိပြုမိပါတယ်။ ဒါက မီးခြစ်ဆံမှာ လောင်ကျွမ်းနေတဲ့ မီးနဲ့ ၁၈၇၁ ချီကာဂိုမြို့မှာ ကြုံခဲ့ရတဲ့ သမိုင်းဝင် မီးလောင်ကျွမ်းမှု ကွာခြားသလို ကွာခြားပါတယ်၊ သို့ပေမယ့် အခြေခံလောင်ကျွမ်းမှုဖြစ်စဉ်ချင်း တူကြသလို၊ သူ့စမ်းသပ်ခန်းထဲက တွေ့ရှိချက်နဲ့ ဂျူးတွေကို အစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်မှုတွေမှာ တူညီတဲ့ အခြေခံအချက်တွေ ရှိတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ အဲဒါက အာဏာရှိသူတစ်ဦးက တစ်စုံတစ်ယောက်ကို အမိန့်ပေးပြီး အခြားသူတွေရဲ့ အခွင့်အရေးတွေကို ထိခိုက်အောင် ဆောင်ရွက်နိုင်စွမ်း ရှိတယ်၊ ယုတ်မာရက်စက်မှုတွေကိုတောင်မှ ခိုင်းစေလို့ ရတယ် ဆိုတာပါပဲတဲ့။
၂၀၀၈ခုနှစ်မှာ မေလ်ဂရန် စမ်းသပ်မှုတွေကို ပြန်လည်စုပေါင်းသုံးသပ်ကြည့်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီမှာ ၁၅၀ဗို့ကို ရောက်ချိန်မှာ ဆရာအဖြစ်ပါဝင်သူတွေက သူတို့ရဲ့ အပြစ်ပေးမှုတွေကို ရပ်တန့်လေ့ရှိကြတာ တွေ့ရပါတယ်။ အဲဒီအဆင့်မှာ မရပ်သူတွေထဲက ၈၀%နီးပါးက ကျောင်းသားအဖြစ်သရုပ်ဆောင်သူကို အမြင့်ဆုံး ဗို့အထိ ဆက်ပေးကြကြောင်း တွေ့ရပါတယ်။ အဲဒီလို ဆောင်ရွက်မှုက မိန်းမ၊ ယောက်ျား၊ နေထိုင်တဲ့ နိုင်ငံ၊ အသက်အရွယ်၊ ပင်ကိုစရိုက်တွေပေါ် မူတည်ပြီး ကွဲပြားမှု မရှိကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။ စုစုပေါင်း လူ၈၀၀ ပတ်ဝန်းကျင် ပါဝင်ခဲ့တဲ့ စမ်းသပ်မှုတွေမှာ ကျောင်းသားအဖြစ် သရုပ်ဆောင်သူ လုံး၀ အသံတိတ်ငြိမ်သက်သွားပြီးတဲ့နောက်မှာ၊ အဲဒီလူ နှလုံးအတက်ခ်များ ရသွားပြီလား၊ အကူအညီလိုတဲ့ အနေအထား ရောက်နေပြီလားလို့ သွားရောက်စစ်ဆေးသူ တစ်ယောက်တောင် မရှိခဲ့ပါဘူးတဲ့။
အခုအချိန်မှာ သုတေသနကျင့်ဝတ်စည်းမျဉ်းတွေ ပြောင်းလဲခဲ့ပြီမို့ အဲဒီသုတေသနတွေကို မေလ်ဂရန် လုပ်ခဲ့သလို လုပ်လို့ မရတော့ပါဘူး။ သို့ပေမယ့် ဖြစ်နိုင်တဲ့ အနေအထားနဲ့ ပြောင်းလဲပြုပြင်ပြီး မေလ်ဂရန်စမ်းသပ်ချက်တွေကို ပုံတူပွား ပြုလုပ်ခဲ့ကြပါတယ်။ နာခံလွယ်မှု အတိုင်းအတာက ဒီဘက်ခေတ်တွေမှာ ပြောင်းလဲနေပြီလားလို့ စိတ်ပညာရှင်တွေက သိချင်ခဲ့ကြတာပါ။ ဒါပေမယ့် နာခံလွယ်မှုတွေက အဲဒီအတိုင်း မပြောင်းမလဲ ရှိသေးကြောင်းကို စိတ်မသက်သာစွာနဲ့ ဆက်လက် တွေ့ရှိခဲ့ကြပါတယ်။ "ကျွန်တော်/ကျွန်မက ခိုင်းတဲ့အတိုင်း လုပ်တာပဲ" "ကျွန်တော်/ကျွန်မမှာ တာဝန် မရှိဘူး" ဆိုတာတွေကိုလဲ ကြားနေကြရဆဲပါ။
စတန်လီမေလ်ဂရန်က သူ့ရဲ့ တွေ့ရှိချက်တွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အခုလို ကောက်ချက်ချခဲ့ပါတယ်။ "ကျွန်တော်တို့ စမ်းသပ်လေ့လာမှုရဲ့ အခြေခံအကျဆုံး တွေ့ရှိချက်က သာမန်လူတွေဟာ မိမိအလုပ်ကို မိမိ လုပ်ရင်း၊ ရန်လိုစိတ် တစ်စုံတစ်ရာ မရှိဘဲ၊ အလွန်ဆိုးရွားလှတဲ့ ဖျက်ဆီးမှု ဖြစ်စဉ်ကို ကိုယ်စားဆောင်ရွက်ပေးသူတွေ ဖြစ်သွားနိုင်ခြင်းပါ" တဲ့။
Wesleyan တက္ကသိုလ်က လူမှုရေးစိတ်ပညာသင်ကြားပို့ချသူ ပရော်ဖက်ဆာစကော့ပလောက်စ်က "သာမန်လူတွေက အမိန့်အရ၊ မိမိ မသိသူတွေကို သတ်ဖြတ်နိုင်၊ ထိခိုက်ဒဏ်ရာရအောင် လုပ်နိုင်တယ် ဆိုတဲ့ စတန်လီမေလ်ဂရန်ရဲ့ ပြောဆိုချက် မှန်ခဲ့ရင်၊ ကျွန်တော်တို့ ဒီအချက်တွေကို ဂရုမထားဘဲနေကြရင်၊ တစ်ချိန်မှာ အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှုမျိုးတွေ ပြန်လည်ပေါ်ပေါက်လာနိုင်တယ်"လို့ သတိပေး ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
စတန်လီမေလ်ဂရန်က ၁၉၈၄ခုနှစ်၊ အသက် ၅၁နှစ် အရွယ်မှာ နှလုံးရောဂါနဲ့ ကွယ်လွန်သွားခဲ့ပါတယ်။ သို့ပေမယ့် သူ ထားခဲ့တဲ့ သုတေသနအမွေအနှစ်တွေကတော့ ယနေ့တိုင် ရှင်သန်နေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။
(Ref: www.coursera.org - Wesleyan တက္ကသိုလ်မှ လူမှုရေးစိတ်ပညာသင်ကြားပို့ချချက်)
သူနာပြု ၂၂ ယောက်က ဘယ်သူမှန်း မသိတဲ့ ဆရာဝန်တစ်ယောက်ထံက၊ အက်စထရိုတန်လို့ ခေါ်တဲ့ ဘာမှန်းမသိတဲ့ ဆေးဝါးတစ်ခုကို၊ ပုံမှန်ပေးရမယ့် ပမာဏထက် နှစ်ဆ ပေးဖို့ ဖုန်းနဲ့ ညွှန်ကြားခြင်းခံခဲ့ကြပါတယ်။ ဆေးရုံရဲ့ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေ အရ ဆရာဝန် ဘယ်သူလဲ ဆိုတာ သိရင်တောင်၊ ခွင့်ပြုချက် မရှိတဲ့ ဆေးဝါးတွေကို ပုံမှန်ပမာဏလည်း ပေးခွင့် မရှိပါဘူး။ သို့ပေမဲ့ အဲဒီလို ဖုန်းနဲ့ ပြောတာကို သူနာပြု ၂၂ယောက်မှာ ၂၁ယောက်က လိုက်နာဆောင်ရွက်ခဲ့ကြပါတယ်။ အဲဒီဆေးဝါးက စမ်းသပ်ဖို့ သက်သက် လုပ်ထားတဲ့ဆေး ဖြစ်ပြီး၊ တကယ့်ဆေးအစစ် မဟုတ်တဲ့ အတွက် ဘယ်သူမှ အန္တရာယ် မရှိခဲ့ကြပါဘူး။ အဲဒီလေ့လာမှုရဲ့ ပိုစိတ်ဝင်စားစရာကောင်းတဲ့ အပိုင်းက အခြား သူနာပြု ၁၂ဦးနဲ့ သူနာပြု ကျောင်းသား၊ ကျောင်းသူ ၂၁ဦးကို အဲဒီအနေအထားကို ပြောပြပြီး သူတို့သာဆိုရင် ဘယ်လို လုပ်မလဲလို့ မေးခဲ့ပါတယ်။ သူနာပြုထဲက ၁၀ဦးနဲ့ ကျောင်းသား၊ ကျောင်းသူ ၂၁ဦး စလုံးက သူတို့ကို အဲဒီလိုပြောရင် ငြင်းမှာပဲလို့ ဆိုကြပါတယ်။ ရလဒ်ရဲ့ တစ်ဖက်က အလွန်အမင်း နာခံခြင်းနဲ့၊ ကျန်တစ်ဖက်က မိမိရဲ့ နာခံလွယ်မှု အနေအထားကို လျှော့တွက်ထားခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီနှစ်ခုရဲ့ ပေါင်းစပ်ခြင်းက အလွန်ကို အန္တရာယ် ရှိပါတယ်။
နာခံခြင်းသက်သက်က အမှား မရှိပါဘူး။ ဆရာဝန်ရဲ့ အမိန့်ကို နာခံခြင်းက ဘာမှ မမှားပါဘူး။ မှားတာက မေးခွန်းထုတ်ခြင်း မပြုဘဲ မျက်ကန်းနာခံခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒါက ဆေးလောက တစ်ခုတည်းမှာတင် အန္တရာယ် ရှိတာ မဟုတ်ပါဘူး။ ၂၀၀၀ခုနှစ်မှာ အာ့ဘရိဖ်နဲ့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေက လုပ်ငန်းခွင်မှာ နာခံလွယ်ခြင်းကနေ လူမျိုးရေး ခွဲခြားမှုတွေ ပေါ်ပေါက်လာနိုင်ကြောင်း လေ့လာတေ့ွရှိခဲ့ကြပါတယ်။ လေ့လာမှုမှာ အရောင်းမြှင့်တင်ရေး ကိုယ်စားလှယ်နေရာမှာ ခန့်မယ့်သူတွေကို စိစစ်ရွေးချယ်ပေးဖို့ ကောလိပ်ကျောင်းသူ၊ ကျောင်းသားတွေကို တာဝန်ပေးခဲ့ပါတယ်။ ကျောင်းသား၊ကျောင်းသူ တစ်ဝက်ထံကို ကုမ္ပဏီရဲ့ ဥက္ကဌထံကလို့ ယူဆရအောင် ရေးထားတဲ့ စာအတုတွေ ပေးခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီစာထဲမှာ ရွေးချယ်ခံရသူတွေက သူတို့နဲ့ ဝိသေသလက္ခဏာချင်းတူတဲ့ လူထုကိုပဲ ဦးတည်အရောင်းမြှင့်တင်ရမှာ ဖြစ်တဲ့အတွက်၊ လူနည်းစု အုပ်စုဝင်တွေကို မရွေးချယ်ဖို့ ပြောထားပါတယ်။ အဲဒီစာကို ရတဲ့ ကျောင်းသူ၊ကျောင်းသားတွေက၊ စာမရတဲ့ ကျောင်းသူ၊ကျောင်းသားတွေထက် လူမည်းတွေကို ရွေးချယ်တာ တစ်ဝက်မက လျော့နည်းခဲ့ပါတယ်။ ကျောင်းသူ၊ကျောင်းသားတွေ ဆိုတာ ပုံမှန်အားဖြင့် အမိန့်နာခံလွယ်လှတဲ့ အုပ်စုဝင်တွေ မဟုတ်ဘူးလို့ ယူဆခဲ့ကြပေမယ့် သက်ရောက်မှုက မြင်သာထင်ရှားပါတယ်။
နာခံလွယ်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ လေ့လာမှုတွေထဲမှာ နာမည်ကြီးလှတဲ့ သုတေသီက လူမှုရေးစိတ်ပညာရှင် စတန်လီမေလ်ဂရန် ဖြစ်ပါတယ်။ မေလ ၁၉၆၂ခုနှစ်မှာ မေလ်ဂရန်စမ်းသပ်မှုလို့ နာမည်ကြီးလာမယ့်၊ နာခံလွယ်မှုနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ စမ်းသပ်လေ့လာမှုကို ယေးလ်တက္ကသိုလ်ရဲ့ စမ်းသပ်ခန်းကြီးထဲမှာ စတင် ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ပါဝင်သူတွေက အသက် ၂၀နဲ့ ၅၀ ကြားမှာ ရှိတဲ့ အမျိုးသားတွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။ အမေရိကန်နိုင်ငံ၊ ကော်နက်တီကပ်ပြည်နယ်၊ ဂရိတ်တားနယူးဟဲဗင် ဒေသမှာ နေထိုင်ကြသူတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ကို သတင်းစာကနေ ကြော်ငြာပြီး ခေါ်သလို၊ တိုက်ရိုက် စာပို့ပြီး ပါဝင်ဖို့ အကြောင်းကြားတာမျိုးတွေလဲ လုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ပါဝင်သူတွေရဲ့ အလုပ်အကိုင်က ကော်ပိုရေးရှင်းရဲ့ ဥက္ကဌလို နေရာမျိုးကနေ ရေပိုက်ပြင်သမားအထိ ပါဝင်ပါတယ်။ ပညာအရည်အချင်းကလဲ မူလတန်း မအောင်သူတွေကနေ ပါရဂူဘွဲ့ ကျောင်းသားတွေ အထိ ပါပါတယ်။ ပါဝင်သူတွေကို စမ်းသပ်မှု ပြုလုပ်ရခြင်း အကြောင်းကို အမှန်အတိုင်း မပြောဘဲ မှတ်ဉာဏ်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ စိတ်ပညာ စမ်းသပ်မှု ဖြစ်တယ်လို့ မုသားသုံးခဲ့ပါတယ်။ သင်ကြားမှုနဲ့ သင်ယူမှုသီအိုရီတွေထဲက တစ်ခုက လူတွေကို အမှားလုပ်တိုင်း အပြစ်ပေးခြင်းက၊ မှန်ကန်စွာ သင်ယူမှုကို ဖြစ်စေနိုင်ကြောင်း၊ အဲဒီသီအိုရီကို အသုံးချတဲ့ ရိုးစင်းတဲ့ နည်းလမ်းက မိဘတွေက ကလေးတွေကို ရိုက်ခြင်း ဖြစ်ကြောင်း၊ လက်ရှိ စမ်းသပ်မှုမှာ အသက်အရွယ်၊ အလုပ်အကိုင် အမျိုးမျိုးက လူအချို့ကို ဆရာ၊ အချို့ကို ကျောင်းသား အဖြစ် နေရာချပြီး အပြစ်ပေးခြင်းက သင်ယူမှု အပေါ် သက်ရောက်ခြင်းတွေကို လေ့လာမှာ ဖြစ်ကြောင်း လှည့်စား ရှင်းပြခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီနောက်မှာ ဆရာနဲ့ ကျောင်းသား နေရာအတွက် မဲနှိုက်ပြီး ရွေးသလို ပြုလုပ်ပြပေမယ့်၊ စမ်းသပ်မှုမှာ ပါဝင်သူတွေ အားလုံးက ဆရာအဖြစ်သာ ပါဝင်ကြရပြီး၊ ကျောင်းသားက ငှားထားတဲ့ သရုပ်ဆောင် ဖြစ်ပါတယ်။
ဆရာအဖြစ် ပါဝင်ရမယ့် သူကို လျှပ်စစ်ရှော့ခ် ပေးရမယ့် စက်ကို ပြပြီး၊ ကျောင်းသားအဖြစ် သရုပ်ဆောင်သူရဲ့ လက်မှာ အဲဒီစက်နဲ့ ဆက်ထားတဲ့ အီလက်ထရုတ်(electrode)ကို တပ်ဆင်ပြခဲ့ပါတယ်။ ကျောင်းသားအဖြစ်သရုပ်ဆောင်သူက သူ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်နှစ်လောက်က နှလုံးရောဂါနဲ့ ဆေးရုံတက်ခဲ့ဖူးကြောင်း၊ ဒါပေမယ့် ဆိုးဆိုးရွားရွားတော့ မဟုတ်ကြောင်း ပြောပြပြီး ဒီလျှပ်စစ်ရှော့ခ်တွေက ဘယ်လောက် အန္တရာယ်ရှိနိုင်သလဲလို့ ဆရာအဖြစ်ပါဝင်သူ ရှေ့မှာ မေးပါတယ်။ သုတေသီအဖြစ် ပါဝင်သူက နာတော့နာမယ်၊ ဒါပေမယ့် အန္တရာယ် မရှိဘူးလို့ ပြန်ဖြေခဲ့ပါတယ်။ ကျောင်းသားကို အခန်းတစ်ခုထဲမှာ ထည့်ပိတ်ထားတာမို့ အပြင်ကနေ မမြင်ရပါဘူး။ ဆရာအဖြစ်ပါဝင်သူက အပြင်ကနေ စာလုံးအတွဲတွေကို ဖတ်ပြပြီး ကျောင်းသားကို အဲဒါတွေ မှတ်သားစေပါတယ်။ နောက်တစ်ကြိမ် ဆရာ ဖတ်ပြတဲ့ အချိန်မှာ အတွဲတွေရဲ့ တစ်ပိုင်းကိုပဲ ဖတ်ပြပြီး ကျန်တဲ့ အပိုင်းကို စကားလုံးလေးခုထဲက တစ်ခု ရွေးစေမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကျောင်းသားက ပေးထားတဲ့ ခလုတ်လေးခုကနေ အမှန်စာလုံးကို ရွေးပေးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဥပမာ - ပထမပိုင်းမှာ ဆရာက အပြာရောင် - မိန်းကလေး လို့ ဖတ်သွားပြီး၊ ဒုတိယပိုင်းမှာ ဆရာက အပြာရောင် - ယောက်ျားလေး၊ မိန်းကလေး၊ မြက်ခင်း၊ ဦးထုပ် စသဖြင့် ဖတ်သွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကျောင်းသားက အဖြေမှန်အတွက် နံပါတ်နှစ် ခလုတ်ကို နှိပ်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဖြေမှားတိုင်းမှာ ဆရာက သူသုံးမယ့် ဗို့အားကို ပါးစပ်ကပြော၊ အဲဒီဗို့အားခလုတ်ကို နှိပ်ပြီး ကျောင်းသားကို အပြစ်ပေးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ပထမဆုံး အကြိမ် မှားချိန်မှာ ၁၅ဗို့ စပေးပြီး၊ ထပ်မှားတိုင်း ဗို့အားတွေကို တိုးမြှင့်သွားရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
စမ်းသပ်မှုမှာ၊ ၁၀၅ဗို့လောက် ရောက်တဲ့ အချိန်တွေမှာ ကျောင်းသားအဖြစ်သရုပ်ဆောင်သူထံက အော်ဟစ်သံတွေကြောင့် ဆရာအဖြစ်ပါဝင်သူတွေက မသေမချာ ဖြစ်လာကြပါတယ်။ သို့ပေမယ့် သုတေသီက ဆက်လုပ်ပါလို့ ပြောရင် ဆက်လုပ်ကြပါတယ်။ ဗို့အား ၁၅၀မှာ ကျောင်းသားအဖြစ်သရုပ်ဆောင်သူထံက "ငါ့မှာ နှလုံးရောဂါ ရှိတယ်လို့ ပြောထားတယ် မဟုတ်လား။ အခု ငါ့နှလုံးက ငါ့ကို ဒုက္ခပေးနေပြီ၊ ဒီကနေ ပေးထွက်ပါတော့၊ ဒီစမ်းသပ်ချက်မှာ မပါချင်တော့ဘူး"ဆိုတဲ့ အော်သံ ထွက်လာပါတယ်။ အဲဒီလို အခြေအနေမှာ ဆရာ အဖြစ်ပါဝင်သူတွေထံက ဆက်မလုပ်ချင်တော့ဘူးလို့ ငြင်းပယ်မှုတွေ၊ မေးခွန်းထုတ်မှုတွေ ရှိလာပေမယ့် ဘေးက သုတေသီက ဆက်လုပ်ပါ၊ ဒီစမ်းသပ်ချက်မှာ သင် ဆက်လုပ်နေဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ ပြောရင် အများစုက ဆက်လုပ်ကြတာကို တွေ့ရပါတယ်။ အဲဒီစမ်းသပ်မှုမှာ ဆရာအဖြစ်ပါဝင်သူ ၅၀% က ကျောင်းသားအဖြစ်သရုပ်ဆောင်သူကို အမြင့်ဆုံး ဗို့အားဖြစ်တဲ့ ၄၅၀ဗို့ အထိ ပေးပြီး အပြစ်ပေးခဲ့ကြတယ်လို့ တွေ့ရပါတယ်။
စမ်းသပ်မှု ပြီးဆုံးချိန်မှာ ဆရာအဖြစ်ပါဝင်သူတွေကို စမ်းသပ်ခြင်းရဲ့ ရည်ရွယ်ချက် အစစ်အမှန်နဲ့ ဘယ်သူမှ ထိခိုက်မှု မရှိကြောင်းတွေကို ပြောပြပေးပါတယ်။ အလားတူ စမ်းသပ်ချက်ကို ကျောင်းသားအဖြစ် သရုပ်ဆောင်သူနဲ့ ဆရာအဖြစ် ပါဝင်သူတွေကို ခပ်နီးနီးမှာ ထားပြီး ဆောင်ရွက်ကြည့်တဲ့အခါ၊ သူတို့နှစ်ဦး ပိုမိုနီးကပ်စွာ ရှိနေခြင်း၊ တစ်ဦးကို တစ်ဦး မြင်နေရခြင်းတွေက၊ နာခံလွယ်မှုကို သိသာစွာ လျော့ကျသွားစေကြောင်း တွေ့ရပါတယ်။ ဒါ့အပြင် သုတေသီနဲ့ ဆရာအဖြစ်ပါဝင်သူတွေ နီးကပ်စွာ ရှိခြင်း၊ ဝေးကွာစွာ ရှိခြင်းတွေလဲ များစွာ သက်ရောက်ကြောင်း တွေ့ရှိရပါတယ်။ သုတေသီအဖြစ် ပါဝင်သူ အခန်းထဲမှာ လူကိုယ်တိုင် ရှိမနေဘဲ တယ်လီဖုန်းနဲ့ ညွှန်ကြားတာ၊ အသံသွင်းတိတ်ခွေနဲ့ ညွှန်ကြားတာတွေက နာခံလွယ်မှုတွေကို သိသာထင်ရှားစွာ ကျဆင်းစေခဲ့ပါတယ်။ ဆရာအဖြစ်ပါဝင်မယ့် သရုပ်ဆောင်တစ်ဦး၊ နှစ်ဦးကို ထပ်ဖြည့်ပြီး စမ်းသပ်ကြည့်တဲ့ အခါ၊ ဘေးမှာ ရှိနေတဲ့ အခြားဆရာတွေရဲ့ အပြုအမူတွေက စမ်းသပ်ခံ ဆရာရဲ့ အပြုအမူကို များစွာ သက်ရောက်မှု ရှိကြောင်း တွေ့ရှိရပါတယ်။ ယေးလ်တက္ကသိုလ်နဲ့ ဆက်စပ်မှုကို မသိစေဘဲ၊ အခြားတစ်နေရာမှာ စမ်းသပ်မှုကို ပြုလုပ်ကြည့်တော့လဲ နာခံမှု အတိုင်းအတာက ကွာခြားမှု မရှိဘူးလို့ တွေ့ရပါတယ်။
စတန်လီမေလ်ဂရန်ရဲ့ မိဘတွေက နိုင်ငံရွှေ့ပြောင်းလာရတဲ့ ဂျူးလူမျိုးတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ မေလ်ဂရန်က ဒီစမ်းသပ်ချက်ကို ဂျူးလူမျိုးတွေကို နာဇီတွေ အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်ခဲ့တဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေကို စဉ်းစားပြီး ဒီဇိုင်း ရေးဆွဲခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ ဒီစမ်းသပ်ချက်ရဲ့တွေ့ရှိချက်တွေ မထွက်ပေါ်ခင်ကာလက လူတွေကို အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှု ဆိုတာ ဂျာမန်လူမျိုးတွေသာ လုပ်နိုင်တဲ့ အလုပ်လို့ ထင်ခဲ့ကြပါတယ်။ မေလ်ဂရန်ရဲ့ စမ်းသပ်မှုမှာ အမေရိကန်လူမျိုးတွေထဲက အကြင်နာဆုံး နှလုံးသား ရှိသူတွေတောင် အခြားသူတွေ အပေါ်မှာ အလွန်ကို ရက်စက်တဲ့ အပြုအမူတွေကို အမိန့်အရ ပြုလုပ်နိုင်စွမ်း ရှိကြောင်း အံ့သြစွာ တွေ့ရှိခဲ့ကြပါတယ်။ ဂျာမနီနိုင်ငံမှာ ပုံတူ စမ်းသပ်မှု ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့အခါမှာ နာခံလွယ်မှု အနေအထားက မေလ်ဂရန်ရဲ့ တွေ့ရှိချက်နဲ့ မကွာခြားခဲ့ပါဘူး။
ဂျူးတွေကို အစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်ခဲ့တဲ့ တကယ့်အဖြစ်အပျက်နဲ့ စမ်းသပ်ခန်းထဲမှာ စမ်းသပ်မှုက အလွန် ကွာခြားတယ်ဆိုတာကို မေလ်ဂရန်က သတိပြုမိပါတယ်။ ဒါက မီးခြစ်ဆံမှာ လောင်ကျွမ်းနေတဲ့ မီးနဲ့ ၁၈၇၁ ချီကာဂိုမြို့မှာ ကြုံခဲ့ရတဲ့ သမိုင်းဝင် မီးလောင်ကျွမ်းမှု ကွာခြားသလို ကွာခြားပါတယ်၊ သို့ပေမယ့် အခြေခံလောင်ကျွမ်းမှုဖြစ်စဉ်ချင်း တူကြသလို၊ သူ့စမ်းသပ်ခန်းထဲက တွေ့ရှိချက်နဲ့ ဂျူးတွေကို အစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်မှုတွေမှာ တူညီတဲ့ အခြေခံအချက်တွေ ရှိတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ အဲဒါက အာဏာရှိသူတစ်ဦးက တစ်စုံတစ်ယောက်ကို အမိန့်ပေးပြီး အခြားသူတွေရဲ့ အခွင့်အရေးတွေကို ထိခိုက်အောင် ဆောင်ရွက်နိုင်စွမ်း ရှိတယ်၊ ယုတ်မာရက်စက်မှုတွေကိုတောင်မှ ခိုင်းစေလို့ ရတယ် ဆိုတာပါပဲတဲ့။
၂၀၀၈ခုနှစ်မှာ မေလ်ဂရန် စမ်းသပ်မှုတွေကို ပြန်လည်စုပေါင်းသုံးသပ်ကြည့်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီမှာ ၁၅၀ဗို့ကို ရောက်ချိန်မှာ ဆရာအဖြစ်ပါဝင်သူတွေက သူတို့ရဲ့ အပြစ်ပေးမှုတွေကို ရပ်တန့်လေ့ရှိကြတာ တွေ့ရပါတယ်။ အဲဒီအဆင့်မှာ မရပ်သူတွေထဲက ၈၀%နီးပါးက ကျောင်းသားအဖြစ်သရုပ်ဆောင်သူကို အမြင့်ဆုံး ဗို့အထိ ဆက်ပေးကြကြောင်း တွေ့ရပါတယ်။ အဲဒီလို ဆောင်ရွက်မှုက မိန်းမ၊ ယောက်ျား၊ နေထိုင်တဲ့ နိုင်ငံ၊ အသက်အရွယ်၊ ပင်ကိုစရိုက်တွေပေါ် မူတည်ပြီး ကွဲပြားမှု မရှိကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။ စုစုပေါင်း လူ၈၀၀ ပတ်ဝန်းကျင် ပါဝင်ခဲ့တဲ့ စမ်းသပ်မှုတွေမှာ ကျောင်းသားအဖြစ် သရုပ်ဆောင်သူ လုံး၀ အသံတိတ်ငြိမ်သက်သွားပြီးတဲ့နောက်မှာ၊ အဲဒီလူ နှလုံးအတက်ခ်များ ရသွားပြီလား၊ အကူအညီလိုတဲ့ အနေအထား ရောက်နေပြီလားလို့ သွားရောက်စစ်ဆေးသူ တစ်ယောက်တောင် မရှိခဲ့ပါဘူးတဲ့။
အခုအချိန်မှာ သုတေသနကျင့်ဝတ်စည်းမျဉ်းတွေ ပြောင်းလဲခဲ့ပြီမို့ အဲဒီသုတေသနတွေကို မေလ်ဂရန် လုပ်ခဲ့သလို လုပ်လို့ မရတော့ပါဘူး။ သို့ပေမယ့် ဖြစ်နိုင်တဲ့ အနေအထားနဲ့ ပြောင်းလဲပြုပြင်ပြီး မေလ်ဂရန်စမ်းသပ်ချက်တွေကို ပုံတူပွား ပြုလုပ်ခဲ့ကြပါတယ်။ နာခံလွယ်မှု အတိုင်းအတာက ဒီဘက်ခေတ်တွေမှာ ပြောင်းလဲနေပြီလားလို့ စိတ်ပညာရှင်တွေက သိချင်ခဲ့ကြတာပါ။ ဒါပေမယ့် နာခံလွယ်မှုတွေက အဲဒီအတိုင်း မပြောင်းမလဲ ရှိသေးကြောင်းကို စိတ်မသက်သာစွာနဲ့ ဆက်လက် တွေ့ရှိခဲ့ကြပါတယ်။ "ကျွန်တော်/ကျွန်မက ခိုင်းတဲ့အတိုင်း လုပ်တာပဲ" "ကျွန်တော်/ကျွန်မမှာ တာဝန် မရှိဘူး" ဆိုတာတွေကိုလဲ ကြားနေကြရဆဲပါ။
စတန်လီမေလ်ဂရန်က သူ့ရဲ့ တွေ့ရှိချက်တွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အခုလို ကောက်ချက်ချခဲ့ပါတယ်။ "ကျွန်တော်တို့ စမ်းသပ်လေ့လာမှုရဲ့ အခြေခံအကျဆုံး တွေ့ရှိချက်က သာမန်လူတွေဟာ မိမိအလုပ်ကို မိမိ လုပ်ရင်း၊ ရန်လိုစိတ် တစ်စုံတစ်ရာ မရှိဘဲ၊ အလွန်ဆိုးရွားလှတဲ့ ဖျက်ဆီးမှု ဖြစ်စဉ်ကို ကိုယ်စားဆောင်ရွက်ပေးသူတွေ ဖြစ်သွားနိုင်ခြင်းပါ" တဲ့။
Wesleyan တက္ကသိုလ်က လူမှုရေးစိတ်ပညာသင်ကြားပို့ချသူ ပရော်ဖက်ဆာစကော့ပလောက်စ်က "သာမန်လူတွေက အမိန့်အရ၊ မိမိ မသိသူတွေကို သတ်ဖြတ်နိုင်၊ ထိခိုက်ဒဏ်ရာရအောင် လုပ်နိုင်တယ် ဆိုတဲ့ စတန်လီမေလ်ဂရန်ရဲ့ ပြောဆိုချက် မှန်ခဲ့ရင်၊ ကျွန်တော်တို့ ဒီအချက်တွေကို ဂရုမထားဘဲနေကြရင်၊ တစ်ချိန်မှာ အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှုမျိုးတွေ ပြန်လည်ပေါ်ပေါက်လာနိုင်တယ်"လို့ သတိပေး ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
စတန်လီမေလ်ဂရန်က ၁၉၈၄ခုနှစ်၊ အသက် ၅၁နှစ် အရွယ်မှာ နှလုံးရောဂါနဲ့ ကွယ်လွန်သွားခဲ့ပါတယ်။ သို့ပေမယ့် သူ ထားခဲ့တဲ့ သုတေသနအမွေအနှစ်တွေကတော့ ယနေ့တိုင် ရှင်သန်နေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။
(Ref: www.coursera.org - Wesleyan တက္ကသိုလ်မှ လူမှုရေးစိတ်ပညာသင်ကြားပို့ချချက်)
No comments:
Post a Comment